ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ବିଶେଷତ୍ବ କଣ କାଁହିକି ପାଳନ କରାଯାଏ 

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ହେଉଛି ଭାରତର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଧର୍ମୀୟ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ପର୍ବ, ଯାହା ପ୍ରତିବର୍ଷର ଜାନୁଆରୀ 14 କିମ୍ବା 15ରେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଏହି ପର୍ବ ମକର ରାଶିରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ପ୍ରବେଶକୁ ଜଣାଇଥାଏ। ସଂସ୍କୃତରେ "ମକର" ଅର୍ଥ ହେଉଛି ମକର ରାଶି ଓ "ସଂକ୍ରାନ୍ତି" ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଗତି କିମ୍ବା ସଂକ୍ରମଣ।

ବିଶେଷତ୍ବ:

1. ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ତରାୟଣ: ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତିରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣାୟଣ ଛାଡ଼ି ଉତ୍ତରାୟଣକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ, ଯାହା ସୁଭ ସମୟର ସୂଚନା ଦିଏ। ଏହାକୁ ଧର୍ମୀୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମଙ୍ଗଳମୟ ମାନାଯାଏ।

2. କୃଷି ଓ ପୃଥିବୀ ସମ୍ପର୍କିତ ପର୍ବ: ଏହା ରାବି ଫସଲର କଟା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବାକୁ ଉତ୍ସବ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଏହି ଦିନରେ କୃଷକମାନେ ମାଟି ଓ ପ୍ରକୃତିକୁ ପୂଜା କରନ୍ତି।

3. ପଞ୍ଜୀକରଣ ଓ ନୂତନ ଆରମ୍ଭ: ଏହା ଏକ ନୂତନ ଆରମ୍ଭର ସୂଚନା। ଧର୍ମୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ, ଜ୍ଞାନ, ଓ ପୂଜା ପାଇଁ ଏହି ସମୟକୁ ମଙ୍ଗଳମୟ ମାନାଯାଏ।

4. ପରମ୍ପରାଗତ ଖାଦ୍ୟ: ଏହି ପର୍ବରେ ଲୋକମାନେ ଚକୁଳି, ଖିରି, ଲାଡୁ ଓ ଗୁଡ଼-ଚାଉଳର ପ୍ରସ୍ତୁତି କରନ୍ତି। ଏହା ସମ୍ମିଳିତ ଖୁସିର ସୂଚନା ଦିଏ।

5. ପିତୃ ଓ ଦାନ ମାହାତ୍ମ୍ୟ: ଏହି ଦିନରେ ଦାନ କରିବାକୁ ବହୁତ ମହତ୍ତ୍ୱ ଦିଆଯାଏ। ବସ୍ତ୍ର, ଅନ୍ନ, ଓ ଧନ ଦାନ ମାନବ ସେବାର ଭାବକୁ ଉଦ୍ଧାର କରେ।

6. ପ୍ରାଚୀନ କଥା: ମନ୍ଧାରା ଗିରିରେ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଏହି ଦିନରେ ଦେବତାମାନେ ଏକ ବିଶେଷ ଜୟ ପାଇଥିଲେ ବୋଲି କହାଯାଏ।

କାହିଁକି ପାଳନ କରାଯାଏ:

ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ତରାୟଣର ଆରମ୍ଭ ଏକ ଶୁଭ ଶକୁନ ମନାଯାଏ।

ମାଟି ଓ ପ୍ରକୃତି ସାହାଯ୍ୟରେ ଆମେ ଯାହା ଲାଭ କରୁଛୁ, ତାହା ପ୍ରତି ଆଭାର ଜଣାଇବାକୁ।

ଭଗବାନଙ୍କୁ ଧନ୍ୟବାଦ ଦେବା ଓ ମଙ୍ଗଳକାମନା କରିବା ପାଇଁ।

ଏହା ଏକ ସାଂସ୍କୃତିକ ଏବଂ ଧାର୍ମିକ ପର୍ବ, ଯାହା ଲୋକମାନଙ୍କ ଜୀବନରେ ନୂଆ ଆଶା ଓ ସମ୍ପ୍ରତି ଆଣି ଦିଏ।

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତିର ଗୁରୁତ୍ୱ ଓ ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ପାଳନ:

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଭାରତର ଏକ ଜାତୀୟ ପର୍ବ ଭାବରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହେବା ସହିତ ଜନଜାତି, ସଂସ୍କୃତି ଓ ଅଞ୍ଚଳ ଅନୁସାରେ ଏହି ପର୍ବକୁ ବିଭିନ୍ନ ଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଏହି ଦିନରେ ଦାନ, ପୂଜା, ଅନ୍ନ ଓ ଆନନ୍ଦ ଏକ ସାମାନ୍ୟ ବିଶେଷତ୍ୱ ଅଟେ। ଏହାକୁ ଆଖ୍ୟା ମଧ୍ୟ ମିଳିଛି:

ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ ପାଳନ:

1. ଓଡିଶା:

ଓଡିଶାରେ ଏହାକୁ ମକର ମେଳା କିମ୍ବା ମକର ପର୍ବ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରରେ ବିଶେଷ ପୂଜା ଓ ମହାପ୍ରସାଦ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ। ଗାଁଗୁଡିକରେ ଚକୁଳି, ଖିରି, ଲାଡୁ ଓ ରାସିର ପ୍ରସ୍ତୁତି କରାଯାଏ। ବନ୍ଧୁ-ପରିବାର ସହିତ ମହୋତ୍ସବ ମାନ୍ୟ କରାଯାଏ।

2. ପଶ୍ଚିମ ମଙ୍ଗଳ:

ଏଠାରେ ଏହାକୁ ପୌଷ ପର୍ବ ବୋଲି ଜଣାଯାଏ। ଏଠାରେ ମୂଖ୍ୟ ଭାବେ ପିଠା, ଖିର୍ଷା, ଓ ଗୁଡ଼ ଲାଡୁ ର ପ୍ରସ୍ତୁତି ହୁଏ।

3. ବିହାର ଓ ଝାରଖଣ୍ଡ:

ଏଠାରେ ଏହାକୁ ଟିଲା-ଗୁଡ଼ ଦାନ କରି ପାଳନ କରାଯାଏ। ମହିଳାମାନେ ଛତ୍ ଘାଟରେ ପୂଜା କରନ୍ତି।

4. ଉତ୍ତର ଭାରତ (ପଞ୍ଜାବ ଓ ହରିଆଣା):

ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଲୋହ୍ରୀ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଲୋକମାନେ ଆଗ୍ନିକୁ ପୂଜା କରି ଅର୍ପଣ କରନ୍ତି। ସଙ୍ଗୀତ, ନୃତ୍ୟ ଓ ଆନନ୍ଦ ଏହି ପର୍ବର ମୁଖ୍ୟ ଅଙ୍ଗ।

5. ତମିଲନାଡୁ:

ତମିଲନାଡୁରେ ଏହାକୁ ପୋଙ୍ଗାଲ୍ ବୋଲି ପରିଚିତ। ଏହାର ମୂଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି କୃଷକମାନଙ୍କ ରାବି ଫସଲର ପ୍ରଶଂସା କରିବା। ମହିଳାମାନେ ପୋଙ୍ଗାଲ୍ ଦିଭ୍ୟାନ୍ନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଭଗବାନକୁ ଅର୍ପଣ କରନ୍ତି।

6. ମହାରାଷ୍ଟ୍ର:

ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଏହାକୁ ଟିଲ-ଗୁଡ଼ ପର୍ବ ଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଲୋକମାନେ "ଟିଲ ଗୁଡ଼ ଘ୍ୟା ଘ୍ୟା, ଗୋଡ଼ି ବୋଲା ଓ ମିଠା ରହିବା" ବୋଲି ପରସ୍ପର ଆଶୀର୍ବାଦ ଦିଅନ୍ତି।

7. ଗୁଜରାଟ:

ଏଠାରେ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଉତ୍ତରାୟଣ ନାମରେ ପରିଚିତ। ଆକାଶରେ ପତଙ୍ଗ ଉଡ଼ାଇ ଏହି ପର୍ବର ଉତ୍ସବ ହୁଏ।

8. ଆସାମ:

ଏଠାରେ ଏହାକୁ ଭୋଗାଳି ବିହୁ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଲୋକମାନେ ଅଗ୍ନିକୁ ପୂଜା କରି ଅନ୍ନ ଓ ଭୋଗାଳି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି।

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତିର ସାମାଜିକ ଓ ଧାର୍ମିକ ମୂଲ୍ୟ:

1. ପରମ୍ପରା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ଉପାସନା:

ଏହା ଜୀବନରେ ପରିବାର, ସମାଜ ଓ ପ୍ରକୃତି ପ୍ରତି ଗଭୀର ସମ୍ମାନ ଜଣାଇବାର ଭାବକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ।

2. ଏକତା ଓ ଏକାତ୍ମତା:

ଏହି ପର୍ବରେ ଲୋକମାନେ ଆପଣଙ୍କୁ ଦାନ କରି ଏକ ଏକତାର ଭାବ ଉଦ୍ଧାର କରନ୍ତି।

3. ଆନନ୍ଦ ଓ ଆଶାର ସଂକେତ:

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଆନନ୍ଦ, ନୂଆ ଆରମ୍ଭ ଓ ଶୁଭ ଶକୁନର ପ୍ରତିକ।

ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ, ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି କେବଳ ଏକ ଧାର୍ମିକ ପର୍ବ ନୁହେଁ, ବରଞ୍ଚ ଜୀବନର ଉନ୍ନତି, ସମୃଦ୍ଧି ଓ ଆନନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ନିତ ପ୍ରତୀକ।

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଏକ ସାମ୍ବାଦିକ ଓ ପ୍ରାଚୀନ ପର୍ବ, ଯାହାର ଉଦ୍ଭବ ଆଦିତମ ସମୟରୁ ଆସିଛି। ଏହାକୁ ଅନେକ ଭାବେ ଗୁଣଗାନ କରାଯାଇଛି, ଯାହା ଆପଣଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନକୁ ଆଧାର କରି ଆଉ ଅଧିକ ଗଭୀର ଭାବରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇଛି।

ମିଥ ଓ ଐତିହ୍ୟ:

1. ପ୍ରାଚୀନ ପୌରାଣିକ କାହାଣୀ:

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତିରେ ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଗଥା ଅଛି, ଯାହା ଅନୁସାରେ ଏହି ଦିନରେ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ଅସୁରମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଜୟ ପ୍ରାପ୍ତ କରିଥିଲେ। ଏହି ଦିନଟି ସତ୍ୟର ବିଜୟ ଓ ଅଧର୍ମର ପରାଜୟ କୁ ସୂଚିତ କରେ।

2. ଭୀଷ୍ମ ପିତାମହଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ:

ମହାଭାରତର ଗଥା ଅନୁସାରେ, ଭୀଷ୍ମ ପିତାମହ ତାଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ମୃତ୍ୟୁର ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରି ଉତ୍ତରାୟଣ ଆରମ୍ଭ ହେବା ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲେ। ଏହାକୁ ଧାର୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୁଭ ମନାଯାଏ।

3. ଗଙ୍ଗା ମାଆ ଓ ଭଗୀରଥ:

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଏହା ମଧ୍ୟ ଦର୍ଶାଇଥାଏ ଯେ, ଭଗୀରଥଙ୍କ ପ୍ରୟାସରେ ମା ଗଙ୍ଗା ସ୍ଵର୍ଗରୁ ଭୂମିକୁ ଆସିଥିଲେ। ଏହି ଦିନରେ ଗଙ୍ଗାସ୍ନାନକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୁଭ ମନାଯାଏ।

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତିର ଖାଦ୍ୟ ରୂଚି:

ଏହି ପର୍ବରେ ଖାଦ୍ୟ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ନିଭାଏ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଭିନ୍ନ ପରମ୍ପରାଗତ ଖାଦ୍ୟ ରହିଛି:

1. ଚକୁଳି ଓ ଲାଡୁ (ଓଡିଶା): ଗୁଡ଼, ନଡ଼ିଆ, ଓ ଚାଉଳରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଏହି ଖାଦ୍ୟ ଜନପ୍ରିୟ।

2. ପୋଙ୍ଗାଲ୍ (ତମିଲନାଡୁ): ଚାଉଳ, ଗୁଡ଼, ଓ ଖୀର ସାଙ୍ଗରେ ଏକ ମିଠା ଖାଦ୍ୟ।

3. ଉଠିଥା ଲାଡୁ (ମହାରାଷ୍ଟ୍ର): ଟିଲ, ଗୁଡ଼ ଓ ଚିନିରୁ ତିଆରି ହୁଏ।

4. ପତଙ୍ଗ ସହ ଆନନ୍ଦ (ଗୁଜରାଟ): ଏଠାରେ ଲୋକମାନେ ପତଙ୍ଗ ଉଡ଼ାଇ ଏହି ଦିନର ଆନନ୍ଦ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି।

ଦାନ ଓ ଧର୍ମ:

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତିରେ ଦାନ କରିବାକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମହତ୍ତ୍ୱ ଦିଆଯାଏ। ଏହାର କାରଣ:

1. ଏହି ଦିନରେ ଦାନ କରିଲେ ମନ୍ଦିରର ଯାଜ୍ଞିକ ଏବଂ ଅଗ୍ନି ଦେବତା ସ୍ୱୀକାର କରନ୍ତି।

2. ଲୋକମାନେ ବସ୍ତ୍ର, ଅନ୍ନ, ଓ ଧନ ଦାନ କରନ୍ତି। ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଆର୍ଥିକ ସମାଜର ସମସ୍ୟାକୁ ହ୍ରାସ କରିବା।

ଆଧୁନିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି:

ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ଏହି ପର୍ବ ସାମାଜିକ ଏବଂ ସଂସ୍କୃତିକ ଏକତାର ପ୍ରତିକ ହେଇଥାଏ। ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ଥିବା ଭାରତୀୟମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ସମାରୋହ ଭାବରେ ପାଳନ କରନ୍ତି।

ଏହି ସବୁ କାରଣରୁ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି କେବଳ ଏକ ପର୍ବ ନୁହେଁ, ବରଞ୍ଚ ଏହା ଭାରତର ସମ୍ପୃଦ୍ଧ ସଂସ୍କୃତି, ଐତିହ୍ୟ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ପ୍ରତିକ।

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ବିଷୟରେ ଆଉ ଅଧିକ ଜାଣିବାକୁ, ଏହି ପର୍ବର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମହତ୍ତ୍ୱ ଓ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତାକୁ ଏଠାରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇଛି:

ପର୍ବର ଖଗୋଳ ଅର୍ଥ

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଅର୍ଥାତ ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କ ଧନୁ ରାଶି ଛାଡ଼ି ମକର ରାଶିରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା। ଏହି ଘଟଣା ଏକ ଖଗୋଳ ବିଜ୍ଞାନ ରୂପରେ ବିଷୟବସ୍ତୁର ମହତ୍ତ୍ୱ ଅଛି:

1. ଉତ୍ତରାୟଣର ଆରମ୍ଭ:

ସୂର୍ଯ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣାୟଣ ଛାଡ଼ି ଉତ୍ତରାୟଣ ମାର୍ଗରେ ଯିବାର ଆରମ୍ଭ କରେ। ଏହାକୁ ଧାର୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୁଭ ମନାଯାଏ।

2. ଦିନ ବଡ଼ ହେବାର ଶୁଭ ରୂପକ:

ଏହି ଦିନଠାରୁ ରାତି ଦୀର୍ଘ ହେବା ବନ୍ଦ ହୋଇ ଦିନ ବଡ଼ ହେବାର ଆରମ୍ଭ ହୁଏ। ଏହାକୁ ଜୀବନର ଆଲୋକ ଓ ସମୃଦ୍ଧିର ପ୍ରତୀକ ଭାବେ ମନାଯାଏ।

ଧାର୍ମିକ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ମହତ୍ତ୍ୱ

1. ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଶୁଭ ରାତ୍ରି:

ମନାଯାଏ ଯେ ଏହି ଦିନରେ ଯେକୌଣସି ଧାର୍ମିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଆତ୍ମାର ପରିଶୁଦ୍ଧି ଓ ମୁକ୍ତି ଦାୟକ।

2. ସୂର୍ଯ୍ୟପୂଜା:

ଏହି ଦିନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ। ଏହା ଜୀବନରେ ଶକ୍ତି, ପ୍ରକାଶ ଓ ସଫଳତା ଆଣୁଥାଏ।

3. ପିତୃ ତର୍ପଣ:

ଗଙ୍ଗା ସ୍ନାନ ଓ ଦାନ ସହିତ ପିତୃମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ତର୍ପଣ କରି ମୋକ୍ଷ ଲାଭ କରାଯାଏ।

ପର୍ବର ସମାଜିକ ମହତ୍ତ୍ୱ

1. ସମାଜରେ ଏକତା:

ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ମଧ୍ୟ ଏକ ସାମୁହିକ ପର୍ବ ରୂପେ ପ୍ରତୀକ। ଏହା ଗାଁ, ସମାଜ, ଓ ପରିବାର ମାଧ୍ୟମରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଏକତାରେ ବାନ୍ଧିଥାଏ।

2. ଦାନର ମହତ୍ତ୍ୱ:

ଏହି ପର୍ବରେ ଦାନ ଏକ ସାଧାରଣ କାର୍ଯ୍ୟ ନୁହେଁ। ଏହା ସମାଜର ଅର୍ଥନୈତିକ ସହାୟତା ଓ ଆପଣା ପ୍ରତି ଦାୟିତ୍ୱର ପ୍ରକାଶ।

3. କୃଷିକର ପର୍ବ:

ଏହା ଏକ କୃଷକ ଉତ୍ସବ। ରାବି ଫସଲ ପକାଯିବା ପରେ ଏହି ପର୍ବ ପାଳନ କରାଯାଏ, ଯାହା କୃଷକଙ୍କ ପରିଶ୍ରମକୁ ପ୍ରଶଂସା କରିଥାଏ।

ସ୍କୃତିର ମିଳନ:

ଭାରତର ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକରେ ଏହି ଦିନରେ ବିଶେଷ ପୂଜା ଓ ଉତ୍ସବ ଆୟୋଜିତ ହୁଏ। ଏହି ଦିନରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ତ୍ତିକର ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ।

ମୋତେ ଲାଗୁଛି ଆପଣ ଏହି ବିଷୟରେ ଆଉ ଅଧିକ ଜାଣିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି। ମତେ କୁହନ୍ତୁ, କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ ଅଛି କି?

ସାମ୍ବ ଦଶମୀ

ସାମ୍ବଦଶମୀ ସୂର୍ଯ୍ୟନାରାୟଣ ପୂଜା: ଏକ ପୌରାଣିକ କାହାଣୀ ସାମ୍ବଦଶମୀ ପୂଜା ସଂବିଦ୍ଧ ଏକ ପୌରାଣିକ ଉତ୍ସବ ଯାହା ନିଜେକୁ ଶୁଦ୍ଧ କରିବା, ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କୁ ପ୍ରସନ୍ନ କରିବା ଓ ଚିକିତ୍ସାର ଆଶୀର୍ବାଦ ପାଇବାରେ କେନ୍ଦ୍ରିତ। ଏହି ଉତ୍ସବର ଉତ୍ପତ୍ତି ହେଉଛି ମହାଭାରତ ଓ ପୌରାଣିକ କାହାଣୀରୁ।

 ସାମ୍ବଙ୍କ କାହାଣୀ ସାମ୍ବ ହେଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପୁଏ। ସେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁନ୍ଦର ଓ ଗର୍ବିତ ଥିଲେ। ତାହାର ଗର୍ବରେ ଜାଣିଥିବାରୁ, ତାଙ୍କୁ ଦୁର୍ବାସା ଋଷି ଶାପ ଦେଲେ ଯେ, ସାମ୍ବ କଷ୍ଠ ସ୍ଵରୁପ ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେବେ। ସାମ୍ବ ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇବା ପରେ ସେ ସମସ୍ତ ତିର୍ଥକ୍ଷେତ୍ର ଦେଖିଲେ, କିନ୍ତୁ କୌଣସି ମାନ

 ହୋଇନଥିଲା। ଏକ ଦିନ ସେ ଜାଣିଲେ ଯେ ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କୁ ପ୍ରସନ୍ନ କରିଲେ ରୋଗମୁକ୍ତି ହୋଇପାରିବ। ସାମ୍ବ ଚଲିଗଲେ ଚନ୍ଦ୍ରଭାଗା ନଦୀପଥରେ, ଯାହା ଏବେ କୋଣାର୍କ ରେ ଅଛି। ସେ ନଦୀରେ ସ୍ନାନ କରି ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କ ଉପାସନା କଲେ। ୧୨ ବର୍ଷ ଧରି ତାଙ୍କର ତ୍ୟାଗ ଓ ଭକ୍ତି ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କୁ ପ୍ରସନ୍ନ କଲା।

 ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବ ତାଙ୍କୁ ଦେଖି ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେଲେ ଓ ତାଙ୍କର ରୋଗ ଠିକ କଲେ। ସାମ୍ବଦଶମୀ ପୂଜାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଏହି ଦିନରେ ଭକ୍ତାମାନେ ନିଜକୁ ଶୂଦ୍ଧ କରି ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କ ପୂଜା କରନ୍ତି। ସେମାନେ ମାନନ୍ତି ଯେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛନ୍ତି ଜୀବନ ଓ ସୃଷ୍ଟିର ମୂଳ ଉତ୍ସ। ଏହି ଦିନରେ ସ୍ତ୍ରୀମାନେ ତ୍ୟାଗ କରି ମନୋକାମନା ପୂରଣ ପାଇଁ ଉପବାସ କରନ୍ତି। ଏହି ପୂଜା ମାନବଜୀବନରେ ଆଶା, ଶୁଦ୍ଧତା, ଓ ଆରୋଗ୍ୟର ପ୍ରତିକ। 

ସାମ୍ବଦଶମୀ ପୂଜା ବିଶେଷତଃ ଓଡିଶା, ବିହାର, ଓ ଆସପାସର କେତେକ ରାଜ୍ୟରେ ଆରାଧ୍ୟ ଉତ୍ସବ। ଏହାର ଗଭୀର ଐତିହ୍ୟ ଓ ଅର୍ଥ ଅଛି। ପୂରାଣ କାହାଣୀରୁ ଏହା ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କ ପ୍ରତି ଭକ୍ତିର ଅବିଶ୍ୱସନୀୟ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ। ଏହି କାହାଣୀ ଏକ ଗାଧା ହିସାବରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇଛି।

ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଓ ସାମ୍ବଙ୍କ ଦାନ

କୋଣାର୍କର ବିଶ୍ୱପ୍ରସିଦ୍ଧ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ସାମ୍ବଙ୍କ ଭକ୍ତିର ଚିହ୍ନ। ରୋଗମୁକ୍ତ ହେବା ପରେ, ସାମ୍ବ ଏହି ସ୍ଥାନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ପୂଜା ପାଇଁ ଏକ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ। ଏହି ସ୍ଥାନକୁ ସୂର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ର ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଏହି ଦ୍ରୁତ ସଫଳତାର ଉଦାହରଣ ସମାଜରେ ଜୀବନର ଏକ ଦୃଢ଼ ସନ୍ଦେଶ ଦେଇଥାଏ, ଯେ ତ୍ୟାଗ, ଭକ୍ତି, ଓ ମନୋବଳ ଦ୍ୱାରା ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହୁଏ।

ପୂଜାର ପଦ୍ଧତି

ସାମ୍ବଦଶମୀ ଦିନ ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କ ପୂଜାର ଏକ ନିଶ୍ଚିତ ଶୃଙ୍ଖଳା ଅଛି। ଭକ୍ତାମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଆମ୍ବୁବସିଆ ସ୍ନାନ କରି ଶରୀର ଶୁଦ୍ଧ କରନ୍ତି। ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ପୂଜାରେ ପ୍ରାଥମିକତା ଦିଆଯାଏ ଘିଅ ଜ୍ଵାଳାର ଦୀପ ଜଳାଇବାକୁ, ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବାକୁ, ଓ ଶ୍ୱେତ ଫୁଳ ଓ ପ୍ରସାଦ ଅର୍ପଣ କରିବାକୁ।

ଉପବାସ ଓ ଦାନ

ସାମ୍ବଦଶମୀରେ ଭକ୍ତାମାନେ ସ୍ୱାର୍ଥ ପାଇଁ ଉପବାସ କରନ୍ତି। ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କ ପ୍ରସନ୍ନତା ଲାଗି ଘିଅ ଜ୍ଵାଳାର ଧୀବାତି ଦେଇ ଭକ୍ତି କରିବା ସହ ତାମା, ଲାଲକପଡ଼ା, ଓ ଖଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ଦାନ କରିବାକୁ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଏ।

ଆଧୁନିକ ଗୁରୁତ୍ୱ

ସାମ୍ବଦଶମୀ ପୂଜା କଳିଜୁଗରେ ମଧ୍ୟ ସଂସାରୀ ମାନବଙ୍କ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କ ଶକ୍ତି ଏକ ପ୍ରକୃତି ରୂପରେ ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନରେ ଉପକୃତ। ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କ ଭକ୍ତି ମାନୁଷିକ ଓ ଶାରିରିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଦୁହିଁକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରି ଜୀବନକୁ ସମ୍ବଳ ଦିଏ।

ସାମ୍ବଦଶମୀ ଦିବସର ପ୍ରେରଣା

ସାମ୍ବଦଶମୀ ଭକ୍ତାମାନଙ୍କୁ ଏହି ଶିଖ୍ୟା ଦେଉଛି, ଯେ ଜୀବନରେ ସଂଘର୍ଷ ଏବଂ ଭକ୍ତି ଦ୍ୱାରା ଅସମ୍ଭବକୁ ସମ୍ଭବ କରାଯାଏ। ଏହା ମନୁଷ୍ୟଙ୍କୁ ଧୈର୍ଯ୍ୟ, ଆଶା, ଓ ପ୍ରାର୍ଥନାର ଶକ୍ତିର ପ୍ରତି ଦୃଢ଼ ଆସ୍ଥା ଦିଏ।